De Grote Geldgrap

Hoe wij vrijwillig meedoen aan het serieuze circus van de financiële illusie.

Stel je voor: je loopt een bank binnen. Achter het loket verwacht je een kluis vol klinkende munten of tenminste een paar netjes gestapelde biljetten. Wat je krijgt? Een spreadsheet en een glimlach. Dat is ons financiële systeem in een notendop: een illusie in een net pak, zo overtuigend dat we er allemaal dagelijks vrijwillig in blijven meespelen.

We doen alsof geld iets tastbaars is, een munt, een goudstaaf, misschien nog het biljet in je portemonnee. Maar het echte geld, dat waar je hypotheek en je pensioen op draaien, is een digitale luchtspiegeling. Een bank klikt op een knop, poef, en je hebt een lening. Niet omdat er ergens een zak spaargeld voor jou open is geknipt, maar omdat de balansregels van het universum (lees: de bankcomputer) zeggen dat het mag.

Magie die Harry Potter jaloers zou maken.

En dus stapelen we leningen op leningen, vooral voor bakstenen. Niet omdat huizen leuker zijn geworden, maar omdat banken zo veel nieuw geld in de huizenmarkt pompen dat zelfs een rijtjeshuis uit 1978 tegenwoordig een kroonjuweel lijkt. De makelaar is de hofnar, de bank de koning, en jij, jij bent de ridder die dapper je schuldschild optilt voor dertig jaar dienstbaarheid.

Intussen kijken de private equity-clubs mee vanaf hun toren van spreadsheets. Ze kopen zorginstellingen alsof het monopoly is, alleen zonder die grappige pionnetjes. Kinderopvang, ziekenhuizen, dierenartsen, alles is een asset. En als het rendement maar hoog genoeg is, maakt het niet uit of de kat, de kleuter, of ouwevandaag er beter van wordt.

De centrale banken? Die staan ernaast, hoofdschuddend, terwijl ze goudstaven oppoetsen die niemand meer echt nodig heeft. Ze zijn de suppoosten van een museum dat steeds minder bezoekers trekt, maar waar de toegangsprijs toch elk jaar stijgt.

En jij en ik?

We blijven trouw meedoen. Onze salarissen rollen niet meer in klinkende munt, maar in beloftes die in private databanken rusten. En als er een crisis komt, blijkt plots dat die beloftes niet meer houdbaar zijn, behalve als de overheid ingrijpt met belastinggeld. “Publiek risico, privaat gewin”: de slogan die geen marketeer durft te lanceren, maar die in de praktijk overal op de gevel staat.

En mocht je denken dat ontsnappen mogelijk is: daar komt crypto de hoek om. Beloftes van vrijheid en decentralisatie, maar ondertussen nog meer concentratie van macht bij een paar venture-cowboys en tech-platforms die allang de betaalrails in handen hebben. De oude bankier wordt vervangen door een hoodie-miljardair met een raket in de achtertuin.

Zo zitten we vast in een systeem dat zichzelf blijft voeden. Meer krediet → hogere prijzen → meer krediet. Een hamsterwiel, maar dan in marmeren bankhallen in plaats van in een kooitje. En ergens weten we dat het absurd is. We lachen erom, we klagen erover, en toch drukken we op “akkoord” bij de volgende lening.

Misschien is dat de grootste grap: dat dit alles helemaal niet komisch bedoeld was. Het systeem is bloedserieus, maar leest als satire. En wij zijn tegelijk publiek, acteur én clou van de mop.